Door Marjolein Pieks
Het Nijmeegse theatergezelschap Greppel speelt vanaf 9 maart Blackbird, geschreven door de Schotse playwright David Harrower. De keuze om het stuk op de planken te brengen heeft te maken met de fascinatie van artistiek leider en hoofdrolspeler Rik Luijmes, voor de context achter een ogenschijnlijk plat verhaal van de veertiger Ray die een 12 jarig meisje (Una) ontmaagdt.
Benieuwd naar hoe acteurs en regisseur spraakmakende thema’s als pedofilie en #metoo aan de kaak stellen middels Blackbird, begeef ik me op een dinsdagochtend naar het theater op de Vlierestraat in Nijmegen Oost om getuige te zijn van een repetitie.
Allereerst heb ik een kort gesprek met Jara, die stage loopt bij TG Greppel en middels een theateropleiding zoekende is naar de juiste studiekeuze. Ze is jong, oogt verlegen en houdt zich op de achtergrond. Ze souffleert, zet koffie en thee en doet me denken aan Una. Veel zegt Jara echter niet over het stuk want het moet volgens haar wel een verrassing blijven.
Al gauw komt regisseur Lard bij me zitten terwijl ik plaatsneem op de tribune wanneer het decor wordt opgebouwd. Stellages worden geplaatst, een medicijnwagentje rolt binnen, zakken en dozen met piepschuim veronderstellen een magazijn. Acteurs waartoe ook de muzikant behoort, bereiden zich voor terwijl Lard van wal steekt over zijn bedoeling met Blackbird.
Lard, een welbespraakte veertiger, afgestudeerd aan de ArtEZ, acteur en regisseur , ziet de voorstelling Blackbird door TG Greppel als een spiegel voor de toeschouwer. “Blackbird dwingt je om los te komen van je eigen overtuigingen en percepties op thema’s die veel emotie en taboe oproepen. We proberen ons publiek de nuances te tonen met betrekking tot macht, seks en liefde. We hopen dat we met Blackbird de weg vrij kunnen maken voor een discussie na afloop in de foyer waarbij de directe oordelen en onwrikbare meningen over pedofilie, verkrachting, aanranding en machtsmisbruik ruimte maken voor vragen in plaats van harde stellingnames. Bijvoorbeeld: Hoe ga je om met waardering? Una is een meisje dat kennelijk veel waarde hecht aan de waardering van een vaderfiguur. Of: wanneer is er sprake van macht en machtsmisbruik? Soms heb je als mens niet door wat er gebeurt. ”
“Het stuk gaat niet over standpunten of moraal. Blackbird laat het hele verhaal zien van twee menselijke figuren die op de een of andere manier een relatie met elkaar krijgen.”
Ik vraag aan Lard of Blackbird kant kiest voor de pedofiele figuur Ray. Lard benadrukt dat het stuk niet gaat over standpunten of een moraal. “Blackbird laat het hele verhaal zien van twee menselijke figuren die op de een of andere manier een relatie met elkaar krijgen. Ja het is fout en ja het leven van Una blijkt erdoor verwoest en ja er is óók sprake van liefde. Blackbird blijft uit het oordeel. Het publiek mag het vonnis vellen. En je zult zien, door de vragen die Blackbird oproept, is geen vonnis hetzelfde. De wereld blijkt niet zo zwart wit.”
“De wereld is niet zwart wit, er zijn zoveel kanten aan een verhaal, zoveel dingen die we niet weten. Blackbird laat kleur zien.”
Actrice en dertiger Nina, die de rol van Una speelt, haakt in op de woorden van regisseur Lard. Nina praat snel en vol vuur. Haar ogen staan fel als ze spreekt over polarisatie. “In onze maatschappij krijgen we steeds vaker onze eigen mening voorgeschoteld. We negeren wat er gebeurt , weigeren te zien wat er echt gebeurt. De wereld is niet zwart wit, er zijn zoveel kanten aan een verhaal, zoveel dingen die we niet weten. Blackbird laat kleur zien.” Ik antwoord met een lachje ‘vijftig tinten grijs’ maar Nina laat zich niet afbrengen van haar pleidooi voor meer discussie en gedegen meningsvorming op basis van context en verschillende invalshoeken. “ Dat het fout is, wat er gebeurt tussen Ray en Una is duidelijk, maar het gaat in Blackbird niet om het morele standpunt. Het gaat om het aanwakkeren van vragen, een oproep tegen polarisatie, verder denken dan je eerste gevoel, niet meteen oordelen. We gaan samen met het publiek en Una haar seksueel trauma aan en dat noem ik empowerment van de vrouw.”
“We gaan samen met het publiek en Una haar seksueel trauma aan en dat noem ik empowerment van de vrouw.” – actrice Nina
Het kostuum van Nina is van plastic. De actrice kwam zelf op het idee. “We spelen transparant, gaan soms even in gesprek met de toeschouwer, ik vind dat daar plastic schoenen bij passen, een plastic handtasje en een plastic jas. Echte fashion want een kostuum is net als theater en decor een kunstvorm. Het moet iets te zeggen hebben. De kleding van acteurs in het theater moet geen type mens verbeelden maar een verhaal vertellen. Met mijn keuze voor plastic toon ik dat er geen geheimen zijn, geen privacy, dat er ruimte is om je ergens tegen aan te bemoeien. Ik toon een harnas waar je door heen kan kijken. “
TG Greppel is een gezelschap dat ruimte biedt aan acteurs om mee te denken met de regisseur. Lard geeft duidelijk zijn wensen aan en laat tegelijkertijd zijn spelers vrij om aan te geven wat goed en niet goed voelt. Tijdens de repetitie wordt bijvoorbeeld de muziek en de soundscapes van geluidskunstenaar Joris aangepast naar de behoefte van de spelers. Er is sprake van synergie en een fijne wisselwerking in het ensemble waarbij duidelijk wordt dat ieders betrokkenheid bij elkaar groot is. Ook het engagement tussen makers en publiek wordt op deze manier bekrachtigd. De voorstelling, waarvan ik vandaag het begin mag zien, getuigt van de gezamenlijke motivatie om de zich een meningvormende bezoeker te betrekken bij een thema dat veel kanten kent. TG Greppel mikt ook in dit stuk weer op een bredere bewustwording van maatschappelijke thema’s. Blackbird breekt de discussie open.
“Door de beladenheid ervan af te halen, is er meer ruimte om zelf na te gaan denken voorbij je eerste oordeel”
In deze repetitie ziet Lard hoe de openingsscène met behulp van de juiste muziek, spel en timing van tekst steeds meer tot leven komt. “Uit de machtsstrijd blijven, Rik”, luidt een van zijn aanwijzingen. “In contact blijven met Una maar blijf bij je onrust en angst om ontmaskerd te worden” Lard tegen Nina: “Niet in de zinnen zitten maar met andere dingen bezig zijn. Blijf open!” Lard moedigt zijn acteurs aan tot vriendelijkheid en oprecht contact naar hun eigen en andermans personage, ondanks het oordeel of angst voor deze personages. Een aansporing die ook het publiek te wachten staat. De voorstelling wordt ondanks de heftige thematiek licht gespeeld. Lard: “Door de beladenheid ervan af te halen, is er meer ruimte om zelf na te gaan denken voorbij je eerste oordeel”.
